تاریخ انقضای قراردادهای مشتقه چیست؟
تاریخ انقضای قراردادهای مشتقه چیست؟
تاریخ انقضای قراردادهای مشتقه آخرین روزی است که قراردادهای مشتقه، مانند قراردادهای اختیار معامله و یا قراردادهای آتی، معتبر می‌باشد. در این روز یا روز قبل از آن، سرمایه‌گذاران باید تصمیم خود را در مورد این قراردادها گرفته باشند. قبل از منقضی شدن یک قرارداد اختیار معامله، صاحبان آن می‌توانند آن را اعمال کنند، معامله را ببندند و سود یا زیان را کسب نمایند؛ و یا اجازه بدهند تا قرارداد به‌شکلی بی‌ارزش منقضی شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد قراردادهای آتی می‌توانید از مطلب آموزشی «قراردادهای آتی چیست؟» دیدن نمایید.
نکات کلیدی:
- تاریخ انقضای قراردادهای مشتقه برابر با روز آخری است که این قراردادها معتبر می‌باشند. پس از آن، این قراردادها منقضی می‌شوند.
- بسته به‌نوع قراردادهای مشتقه، رسیدن به تاریخ انقضا می‌تواند پیامدهای متفاوتی داشته باشد.
- صاحبان قراردادهای اختیار خرید می‌توانند از بین گزینه‌های الف- اعمال کردن این قراردادها و کسب سود یا زیان. ب- اجازه دادن به این قراردادها برای منقضی شدن بدون اعتبار، یکی را انتخاب کنند.
- صاحبان قراردادهای آتی می‌توانند تصمیم‌گیری در مورد این قراردادها را به تاریخی در آینده موکول کرده و یا موقعیت معاملاتی‌شان را ببندند و تعداد دارایی‌ها و یا کالاهای توافق شده را بدست بیاورند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد قرارداد اختیار معامله خرید می‌توانید از مطلب آموزشی «قرارداد اختیار معامله خرید (Call Option) چیست؟» دیدن نمایید.
مبانی تاریخ‌های انقضا
تاریخ‌های انقضا، همان‌طور که از نام‌شان برمی‌آید؛ بسته به‌نوع مشتقاتی که معامله می‌شوند متفاوت می‌باشند. تاریخ انقضا برای قراردادهای اختیار معامله (مرجع) در ایالات متحده آمریکا معمولاً سومین روز جمعهٔ ماهی می‌باشد که در آن این قرارداد اختیار خرید، منقضی می‌گردد. در ماه‌هایی که روز جمعه روزی تعطیل است، تاریخ انقضا به روز پنج شنبه قبل از آن جمعه منتقل می‌شود. زمانی که یک قرارداد اختیار معامله (Option contract) و یا یک قرارداد آتی (Future contracts) از تاریخ انقضای خود گذر می‌کند، قرارداد بی‌ارزش و بی‌اعتبار می‌گردد. آخرین روزی که می‌توان این قرارداد اختیار معامله را مبادله نمود؛ روز جمعه و پیش از منقضی شدن آن قرارداد است. بنابراین، معامله‌گران باید انتخاب کنند که می‌خواهند چه کاری با قرارداد اختیار معامله‌شان در آخرین روز معاملاتی انجام دهند.
برخی از قراردادهای اختیار معامله، بندی در مورد اعمال شدن خودکار (Automatically exercised) دارند. این قراردادهای اختیار معامله به‌صورت خودکار در صورت برابر بودن با قیمت توافق شده در تاریخ انقضا (In the money – OTM)، اجرایی می‌گردند. اگر یک معامله‌گر نخواهد که این قراردادها اجرایی گردند، باید این معامله را بسته و از آن در آخرین روز معاملاتی خارج شوند. قراردادهای اختیار معامله شاخص‌ها همچنین در سومین جمعه ماهی که تاریخ انقضا در آن قرار دارد، منقضی می‌شوند. شایان ذکر است این روز، آخرین روز معاملاتی در معاملات قراردادهای اختیار معامله آمریکایی می‌باشد. در قراردادهای اختیار معامله اروپایی، آخرین معاملات، به‌طور معمول در روز قبل از روز انقضا انجام می‌شوند.
انقضای قراردادهای اختیار معامله و ارزش قراردادهای اختیار معامله
به‌طور کلی، هرچه سهامی تاریخ بیشتری تا انقضایش باقی مانده باشد، زمان بیشتری برای رسیدن به قیمت ورودیش دارد و در نتیجه ارزش زمانی (Time value) آن بیشتر است.
دو نوع از قراردادهای اختیار معامله وجود دارند: قراردادهای اختیار معامله خرید (Call options) و قراردادهای اختیار معامله فروش (Put options). قراردادهای اختیار معامله خرید به نگهدارندهٔ آن‌ها این حق (و نه الزام) را می‌دهند تا سهام را در صورت رسیدن به قیمت خاصی، با قیمت ورودی (strike price) توافق شده خریداری نمایند. البته این شرط، باید قبل از تاریخ انقضای این قراردادها اعمال شود. قراردادهای اختیار معامله فروش به خریدار آن‌ها این حق (و نه الزام را) می‌دهند تا سهام را در صورت رسیدن به حد مشخصی از قیمت پیش از تاریخ انقضا، با سطح قیمتی ورودی به فروش برسانند.
به‌همین دلیل است که تاریخ انقضا برای معامله‌گران قراردادهای اختیار معامله بسیار مهم می‌باشد. در واقع مفهوم زمان است که به قراردادهای اختیار معامله ارزش می‌دهد. پس از منقضی شدن قراردادهای اختیار خرید و یا قراردادهای اختیار فروش، ارزش زمانی نیز دیگر وجود نخواهد داشت. به‌بیان دیگر، زمانی که یک مشتقات به تاریخ انقضای خود می‌رسد، دیگر سرمایه‌گذار هیچ حقی را نسبت به مالکیت این قرارداد اختیار خرید و یا اختیار فروش نخواهد داشت.
نکته مهم: تاریخ انقضای یک قرارداد اختیار معامله، تاریخ و زمانی است که آن قرارداد را کاملاً بی‌اثر می‌کند. این موضوع نباید با آخرین روزی که امکان معاملهٔ آن قرارداد اختیار معامله وجود دارد، اشتباه گرفته شود.
تاریخ انقضا و ارزش قراردادهای آتی (futures value)
قراردادهای آتی دارای تفاوت‌هایی با قراردادهای اختیار معامله می‌باشند. یکی از این تفاوت‌ها آن است که قراردادهای آتی که ارزش‌شان از ارزش تعیین‌شده نیز کمتر است، همچنان پس از تاریخ انقضا نیز دارای ارزش خود می‌باشد. برای مثال، یک قرارداد نفت نشان‌دهندهٔ تعداد بشکه‌های نفت می‌باشد. اگر یک معامله‌گر این قرارداد آتی را تا تاریخ انقضای آن نگهداری کند، احتمالاً به این دلیل خواهد بود که او می‌خواهد خرید انجام دهد و یا اینکه مقدار نفتی که در این قراردادها ذکر شده است را بفروشد. بنابراین قراردادهای آتی به‌صورت بی‌ارزش منقضی نمی‌گردند، و طرفین قرارداد نسبت به‌یکدیگر و انجام تعهداتشان، متعهد می‌باشند. کسانی که نمی‌خواهند این تعهدات را انجام دهند، باید از معامله خارج شده و یا معامله را تا پیش از آخرین روز قابل معامله این قراردادها ببندند.
قراردادهای آتی که دارای تاریخ انقضا می‌باشند باید در روز انقضا و یا روز پیش از آن بسته شود، که معمولاً به آن (آخرین روز قابل معامله) نیز اطلاق می‌گردد. تا بتوان مقدار سود یا زیان را بدست آورد. از سویی دیگر، آن‌ها می‌توانند این قراردادها را نگه دارند و از کارگزاری درخواست کنند تا دارایی‌های پایه ذکر شده در این قراردادها را طبق قرارداد بفروشند و یا بخرند. معامله‌گران خُرد معمولاً این کار را انجام نمی‌دهند، اما بسیاری از این کسب‌وکارها به انجام این کار می‌پردازند. برای مثال، یک تولیدکنندهٔ نفت از قراردادهای آتی برای فروش نفت خود استفاده می‌کند. معامله‌گران قراردادهای آتی همچنین می‌توانند از موقعیت معاملاتی خود خارج شوند (roll the position). این به‌معنی بستن معاملهٔ کنونی است، و در این حالت یک جایگزینی فوری در این معامله پیش از رسیدن به تاریخ انقضا رخ می‌دهد.
