اوراق قرضه چیست؟

اوراق قرضه چیست؟

از اوراق قرضه (Bond) به‌عنوان یکی از روش‌های کسب درآمد ثابت نام می‌برند. (سهام با درآمد ثابت – Fixed Income Security – نوعی از سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌آیند که در آنها مبلغی ثابت به‌عنوان سود سرمایه‌گذاری لحاظ شده و در انتها همراه با کل سرمایه به سرمایه‌گذار بازگردانده می‌شود).

این اوراق مانند وامی می‌باشند که توسط سرمایه‌گذار به سرمایه‌پذیر (که معمولاً یک شرکت و یا دولت) داده می‌شود. اوراق قرضه را می‌توان به مانند یک IOU )IOU مخففی از جمله I Owe You به زبان انگلیسی می‌باشد که معنی “من به شما بدهکار می‌باشم” را می‌دهد.

IOUها مدارکی‌اند که نشان‌دهندهٔ بدهکار بودن شخصی به شخص دیگر می‌باشند.) بین وام‌دهنده و وام‌پذیر با ذکر جزئیات وام و پرداختی‌ها نگاه کرد. اوراق قرضه توسط شرکت‌ها، شهرداری‌ها، ایالت‌ها و دولت‌های حاکم جهت تأمین مالی پروژه‌ها و عملیات اجرایی آنها استفاده می‌شود.

اگر به طور اتفاقی با دیجی کوینر آشنا شده اید و هیچ اطلاعاتی در مورد بازارهای سرمایه‌گذاری ندارید پیشنهاد می‌کنیم قبل از مطالعه ادامه مطلب، مقاله « صندوق‌های سرمایه گذاری چیست؟» را مطالعه نمایید.

سرمایه‌گذاران در اوراق قرضه به‌عنوان طلبکاران سرمایه‌پذیر شناخته می‌شوند. جزئیات اوراق قرضه شامل اطلاعاتی در خصوص زمان بازپرداخت اصل وام به وام‌دهنده بوده و عموماً شامل بندهایی در مورد متغیرات و میزان سود ثابت پرداختنی می‌باشد.
نکات کلیدی:

1. اوراق قرضه واحدهایی از بدهی‌های شرکت‌ها بوده که به‌عنوان سهام و دارایی‌های قابل معامله عرضه می‌شوند.
2. اوراق قرضه را نوعی ابزار کسب درآمد ثابت محسوب می‌کنند. این اوراق از زمان‌های دور همراه با پرداخت مبلغی ثابت به‌عنوان سود به طلبکاران بوده است. امروزه از متغیرات و نرخ بهره شناور در این اوراق استفاده می‌شود.
3. قیمت اوراق قرضه با نرخ بهرهٔ دولتی هم‌گرایی معکوس دارند. وقتی نرخ بهره افزایش می‌یابد، قیمت اوراق قرضه افت می‌کنند و بالعکس.
4. اوراق قرضه تاریخ سررسیدهایی دارند که در آن اصل مبلغ باید به‌صورت کامل بازپرداخت شود.

صادرکنندگان اوراق قرضه

دولت‌ها و شرکت‌ها معمولاً از اوراق قرضه برای قرض گرفتن پول استفاده می‌کنند. دولت‌ها برای ساخت راه‌ها، مدارس، سدسازی و دیگر صنایع زیرساختی به اعتبارات نیازمند می‌باشند. هزینه‌های غیرمنتظره جنگ نیز می‌تواند به این نیاز دولت برای اعتبارات بیافزاید.

به‌نحوی مشابه، کارخانه‌ها معمولاً به دنبال گسترش کسب‌وکار خود با قرض گرفتن پول می‌باشند. این گسترش کسب‌وکار شامل خرید زمین و ساختمان، تجهیزات، به‌دست آوردن پروژه‌های سودده، ایجاد بخش تحقیق و توسعه و استخدام کردن کارکنان می‌باشد.

مشکلی که نهادهای بزرگ با آن مواجه است این است که آن‌ها معمولاً نیازمند پول بیشتری از مقدار متوسطی که بانک‌ها تأمین می‌کنند می‌باشند.

اوراق قرضه دولتی چیست؟

اوراق قرضه این مشکل را حل کرده و به سرمایه‌گذاران زیادی اجازه وام دادن به پروژه را می‌دهد. در واقع بازارهای قرضه عمومی (Public Debt Markets) به هزاران نفر از سرمایه‌گذاران اجازه سرمایه‌گذاری با مبلغ معینی را می‌دهد.

به‌علاوه، این بازارها به وام‌دهندگان اجازه می‌دهند تا اوراق خود را به دیگر سرمایه‌گذاران بفروشند و یا اوراق دیگر سرمایه‌گذاران را خریداری نمایند. البته پس از این که نهاد منتشرکنندهٔ اوراق افزایش سرمایه خود را انجام داد.

اوراق قرضه چطور کار می‌کنند؟

معمولاً ارواق قرضه را سهام‌هایی با درآمد ثابت (Fixed Income Securities) می‌نامند و در کنار سهام و معادل‌های نقدی به‌عنوان یکی از سه دسته از دارایی‌هایی محسوب می‌شوند که سرمایه‌گذاران با آن‌ها آشنا می‌باشند.

بسیاری از اوراق قرضه‌های دولتی و شرکتی به‌صورت عمومی مورد معامله قرار می‌گیرند، اما برخی از آنها در خارج از بازار (Over the Counter – OTC) مورد معامله قرار گرفته و یا به‌صورت خصوصی بین وام‌دهنده و وام‌گیرنده معامله می‌شوند.

زمانی که شرکت‌ها یا دیگر شخصیت‌های تجاری نیاز به پول برای تأمین مالی پروژه جدیدشان، حفظ و ادامه دادن پروژه‌های فعلی و یا بازپرداخت بدهی‌های کنونی خود دارند، ممکن است اوراق را به‌صورت مستقیم برای سرمایه‌گذاران صادر نمایند.

وام‌گیرنده (صادرکنندهٔ اوراق) اوراقی را صادر می‌کند که در آن بندهایی در مورد وام، مقدار و نرخ بهرهٔ پرداختی و سررسید بازپرداخت اصل وام وجود دارد که به این تاریخ به اصطلاح “Maturity Date” اطلاق می‌گردد.

مقدار بهرهٔ پرداختنی (کوپن) مبلغ پولی است که وام‌دهندگان برای وام دادن به صادرکنندهٔ اوراق دریافت می‌نمایند. نرخ بهره‌ای که مقدار پرداختی‌ها را تعیین می‌نماید را به‌عنوان “نرخ کوپن” نیز می‌شناسند.

قیمت اولیه اوراق قرضه (در ایالات متحده) معمولاً در قیمتی پایه در حدود 100 یا 1000 دلار بسته به هر ورق می‌باشد. قیمت واقعی این اوراق در بازار در واقع بستگی به چند فاکتور دارد: میزان اعتبار صادرکنندهٔ اوراق، تاریخ انقضای این اوراق و نرخ کوپنی که البته باید با نرخ بهره در زمان صدور اوراق قیاس شود. ارزش اسمی این اوراق زمانی که این اوراق منقضی شدند به خریدار بازگردانده خواهد شد.

بیشتر این اوراق می‌توانند توسط وام‌دهندهٔ اولیه به دیگر سرمایه‌گذاران فروخته شوند. به‌بیانی دیگر، شخصی که در اوراق قرضه سرمایه‌گذاری می‌کند اجباری ندارد تا اوراق را تا تاریخ انقضای آن نگهداری کند.

همچنین بازپرداخت این اوراق توسط پذیرنده در حین کاهش نرخ بهره و یا پس از افزایش اعتبار وام‌پذیر نیز امری متداول می‌باشد. وام‌پذیر می‌تواند دوباره اوراق بازپرداخت شده را با قیمتی کمتر صادر نماید.

ویژگی‌های اوراق قرضه

بیشتر اوراق قرضه ویژگی‌های پایه مشابهی دارند که از آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. قیمت اسمی: مقدار مبلغی است که اوراق در تاریخ انقضای خود ارزش خواهد داشت. همچنین قیمت اسمی به مبلغی اشاره دارد که وام‌پذیر حین محاسبهٔ بهرهٔ پرداختنی از آن استفاده می‌کند.
2. نرخ کوپن: نرخی است که براساس آن وام‌پذیر اقدام به پرداخت بهرهٔ پرداختنی‌اش می‌نماید این نرخ با درصد مشخص می‌شود. برای مثال، نرخ کوپن 5 درصدی به این معنی است که صاحب اوراق به‌ازای هر 1000 دلار ارزش اسمی، مبلغ 50 دلار را سالانه دریافت خواهد نمود. (1000 دلار ارزش اسمی * 5 درصد نرخ کوپن = 50 دلار سود پرداختی سالانه)
3. تاریخ کوپن: به تاریخی اطلاق می‌شود که در آن سرمایه‌پذیر پرداخت بهره‌ها را انجام می‌دهد. این پرداخت‌ها در هر تاریخی می‌توانند انجام شوند و محدودیتی از این بابت وجود ندارد اما اکثر پرداختی‌ها به‌صورت استاندارد و شش ماه یک بار انجام می‌شوند.
4. تاریخ انقضا: تاریخی است که ورق قرضه در آن منقضی شده و سرمایه‌پذیر نسبت به بازپرداخت اصل وام اقدام می‌کند.
5. قیمت صدور: قیمتی است که منتشرکنندهٔ اوراق با آن اوراق خود را به فروش می‌رساند.

دو ویژگی “اعتبار وام‌پذیری و تاریخ انقضای اوراق” دو اصل اساسی در تعیین نرخ کوپن اوراق قرضه می‌باشند. اگر صادرکنندهٔ اوراق از اعتبار خوبی برخوردار نباشد، ریسک عدم بازپرداخت وام‌ها بیشتر خواهد شد، و به همین سبب باید نرخ بهره (نرخ کوپن) بیشتری نیز برای این اوراق در نظر گرفته شود.

همچنین اوراق قرضه‌ای که تاریخ انقضای‌شان در زمان دوری تعیین شده است نیز دارای نرخ بهرهٔ بالاتری می‌باشند. این نرخ کوپن بالاتر برای جبران تغییرات و خسارات ناشی از نرخ بهرهٔ دولتی احتمالی و نرخ تورم در آینده می‌باشد.

اعتباردهی به شرکت‌ها و اوراق قرضه‌شان توسط مؤسسات اعتبارسنجی مانند Standard and Poor’s، Moody’s، و Fitch Ratings (در ایالات متحده) انجام می‌شود.

اوراقی با بالاترین درجه کیفی را در سطح “هم‌تراز با سرمایه‌گذاری” (Investment Grade) قرار می‌دهند، این دسته از اوراق شامل اوراق منتشره توسط دولت ایالات متحده آمریکا و شرکت‌هایی با پایداری بسیار بالا، مانند شرکت‌های ردهٔ صنایع همگانی می‌باشد.

اوراقی که این ویژگی‌ها را نداشته و پرداختی‌های به موقعی ندارند را “اوراق با بهره بالا و یا “اوراق به دردنخور” نام‌گذاری می‌کنند. این اوراق ریسک بازگشت سرمایهٔ بالایی در آینده دارند و به همین سبب سرمایه‌گذاران درخواست نرخ کوپنی بالاتر جهت جبران کردن این ریسک می‌کنند.

(اوراق یا بهره بالا یا High-Yield Bonds که با نام Junk bonds (اوراق بی‌مصرف – بدردنخور) شناخته می‌شوند. اوراقی به‌شمار می‌روند که اعتبار صادرکنندهٔ آنها بالا نیست و همان طور که گفته شد به دلیل وجود ریسک در عدم بازپرداخت اصل وام، سرمایه‌گذاران طالب نرخ‌های کوپنی بالا برای سرمایه‌گذاری در آنها می‌باشند.)

اوراق قرضه و پروتفوی‌های ساخته شده از آنها همگی در برابر بالا و پایین رفتن نرخ بهره اثر می‌بینند. که به این اثر به اصطلاح Duration اطلاق می‌گردد. (در کل، Duration به میزان حساسیت قیمت اوراق قرضه در برابر تغییرات نرخ بهره گفته می‌شود.)

اوراق قرضه ضمانت شده چیست؟

استفاده از واژه Duration (با معنی لغوی “مدت” “طی” “طول” استمرار” ) ممکن است برای تازه‌کاران در این حوزه باعث ایجاد مشکلاتی بشود زیرا آنها به اشتباه گمان می‌کنند که منظور از این واژه، اشاره به مدت زمانی است که باید طی شود تا اوراق قرضه به تاریخ انقضای خود نزدیک شوند. در حالی که همان گونه که ذکر شد، duration به معنی حساسیت قیمت اوراق قرضه در برابر تغییرات نرخ بهره می‌باشد.

نرخ تغییرات میزان حساسیت قیمت اوراق بهادار و یا پورتفوی‌های ساخته شده از این اوراق را “همرفتی” می‌نامند. محاسبهٔ این فاکتورها سخت بوده و معمولاً توسط متخصصان این حوزه مورد محاسبه قرار می‌گیرد.

دسته‌بندی اوراق قرضه

چهار دسته اصلی از اوراق قرضه در بازارها معامله می‌شوند. با این وجود، ممکن است شما اوراقی تحت عنوان “اوراق قرضه خارجی – Foreign Bonds” را در بازار مشاهده نمایید. این اوراق توسط شرکت‌ها و دولت‌ها بر روی برخی از پلتفورم‌ها عرضه می‌شوند. (اوراق قرضه خارجی به آن دسته از اوراقی گفته می‌شود که توسط یک شرکت و یا دولت خارجی در بازار داخلی یک کشور دیگر به‌منظور جذب سرمایه عرضه می‌شوند.)

چهار دسته اصلی از اوراق عبارتند از:

1. اوراق مشارکت (Cooperation bonds): این اوراق توسط شرکت‌ها منتشر می‌شوند. شرکت‌ها صدور اوراق قرضه را در بسیاری از موارد  به وام گرفتن از بانک‌ها برای تأمین مالی بدهی‌هایشان ترجیح می‌دهند. زیرا بازارهای اوراق قرضه موارد بهتری را با نرخ بهرهٔ پایین‌تر پیشنهاد می‌دهند.
2. اوراق شهری (وابسته به شهرداری – Municipal bonds): این اوراق توسط شهرداری‌ها و یا مراکز مدیریتی ایالات منتشر می‌شوند. برخی از این اوراق شهرداری به سرمایه‌گذاران، سود بدون مالیات را پیشنهاد می‌دهند.
3. اوراق دولتی (Government bonds): این اوراق به‌مانند اوراقی هستند که توسط خزانه‌داری ایلات متحده آمریکا منتشر می‌شوند. اوراق قرضهٔ صادره از خزانه‌داری با تاریخ انقضای یک ساله یا کمتر را “قبض” می‌نامند. در حالی که اوراقی با تاریخ انقضای بین 1 تا 10 سال را “اوراق رسمی” نام‌گذاری کرده، و اوراقی که بیش از 10 سال به انقضای آنها باقیست را “اوراق – Bonds” نام‌گذاری می‌نمایند.
4. اوراق واسطه‌ای (Agency Bonds): این اوراق توسط مؤسسات دارای تأییدیه از دولت مانند Fennie Mae و یا Freddie Mac منتشر می‌شوند.

انواع اوراق قرضه

اوراق قرضه در انواع بسیار زیادی برای سرمایه‌گذاران صادر می‌شوند. آنها می‌توانند توسط نرخ و یا نوع بهره و پرداخت‌های کوپنی، بازخرید شدن‌شان توسط منتشرکننده و دیگر ویژگی‌هایشان طبقه‌بندی شوند.

اوراق بهره با کوپن صفر (Zero – Coupon Bonds) دسته‌ای از اوراق می‌باشند که سودی به خریدار پرداخت نکرده و در قبال آن با تخفیفاتی که برای سرمایه‌گذار در نظر می‌گیرد، در حین بازپرداخت اصل وام او را به سود می‌رساند. اوراق قرضه منتشره خزانه‌داری ایالات متحده از این نوع اوراق می‌باشند.

اوراق قابل تبدیل (Convertible Bonds) ابزارهایی استقراضی با ویژگی‌ای خاص می‌باشند که به خریدار این اوراق اجازه می‌دهد تا در بعضی مواقع بدهی خود را به سهام تبدیل کنند. البته این موضوع به مواردی مانند قیمت سهم مدنظر در آن زمان نیز بستگی دارد.

برای مثال، شرکتی را در نظر بگیرید که برای تأمین مالی پروژه جدید خود نیاز به قرض گرفتن 1 میلیون دلار سرمایه دارد. آن‌ها این سرمایه را با انتشار اوراقی با نرخ بهره (نرخ کوپنی) 12 درصدی با تاریخ انقضای 10 ساله جذب می‌نمایند. با این حال،  اگر آنها بدانند که برخی از سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند تا این اوراق را با نرخ بهره 8 درصد خریداری کرده و در قبالش، امکان تبدیل اوراقشان به سهام (پس از رسیدن قیمت سهام به سطح خاصی از قیمت) را داشته باشند، ممکن است تمایل پیدا کنند تا اوراق قرضه‌شان را بدین شکل منتشر نمایند.

اوراق بهادار با درآمد ثابت چیست؟

اوراق قابل تبدیل می‌تواند برای شرکت‌ها یک راه‌حل ایده‌آل باشند زیرا از نرخ بهره پرداختنی آن‌ها در زمان شروع و مراحل اولیه پروژه می‌کاهد. اگر سرمایه‌گذاران اوراق‌شان را تبدیل نمایند،‌ ممکن است باعث ایجاد تضعیف در دیگر سرمایه‌گذاران شوند، در این صورت شرکت دیگر هیچ‌گونه بهره‌ای به‌شخص نپرداخته و اصل مبلغ او نیز برگردانده نخواهد شد.

سرمایه‌گذارانی که اوراق قرضه قابل تبدیل خریداری نموده‌اند ممکن است فکر کنند که سود بزرگی را به‌دست آورده‌اند زیرا در صورت موفقیت پروژه می‌توانند از بالا رفتن قیمت سهام آن سود ببرند. آن‌ها با این کار خود مرتکب ریسک شده‌اند. آن‌ها با خرید این اوراق، میزان بهره دریافتی‌شان را در ازای کسب سود احتمالی در آینده کاهش داده‌اند و امیدوارند که آن سود احتمالی، معامله‌ای سودده برای‌شان بسازد.

اوراق قابل بازخرید (Callable bonds یا Redeemable Bonds) دسته‌ای از اوراق‌های قرضه به‌شمار می‌آیند که ویژگی‌های متفاوتی نسبت به اوراق قابل تبدیل در آن‌ها گنجانده شده است. اوراق قابل بازخرید می‌توانند قبل از زمان سررسید (یا به عبارتی قبل از منقضی شدن) توسط صادرکننده‌شان «باز خرید» شوند.

شرکتی را در نظر بگیرید که مبلغ 1 میلیون دلار را با انتشار اوراقی ده ساله با نرخ بهره 10 درصدی قرض گرفته است. اگر نرخ بهرهٔ این اوراق (در اثر افزایش اعتبار شرکت منتشرکننده در بازار)‌ پس از 5 سال به 8 درصد کاهش یابد، شرکت می‌تواند با پرداخت اصل وام این اوراق را بازخرید کرده و آن‌ها را با نرخ بهره‌ای پایین‌تر دوباره در بازار عرضه نماید.

اوراق قابل بازخرید برای خریداران‌شان ریسکی می‌باشند زیرا در زمانی که ارزش این اوراق بالا می‌رود، احتمال بازخرید این اوراق توسط صادرکننده وجود دارد. به یاد داشته باشید که در زمان کاهش نرخ بهره، ارزش اوراق قرضه افزایش می‌یابد. به همین دلیل، ارزش اوراق قرضه قابل بازخرید در مقایسه با انواع دیگر اوراق قرضه با تاریخ سررسید و نرخ بهره یکسان،‌ ارزان‌تر می‌باشند.

اوراق قرضه قابل فروش (Puttable Bonds)‌ نیز دسته‌ای دیگر از اوراق قرضه می‌باشند که به خریداران اجازه می‌دهند که این اوراق را پیش از رسیدن موعد سررسید مستقیماً به صادرکننده‌اش بفروشند.  این نکته برای سهامدارانی که نگران افت ارزش اوراق خود هستند و یا بر این عقیده هستند که نرخ بهره در ماه‌های آینده افزایش پیدا خواهد کرد (و قیمت اوراق‌شان کاهش خواهد یافت) ارزشمند بوده و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا اوراق‌شان را قبل از کاهش ارزش فروخته و پول پرداختی‌شان را دریافت نمایند.

منتشرکنندهٔ اوراق قرضه می‌تواند بندهایی را به نفع خریدار در اوراق قرضه قرار دهد. این بندها می‌توانند برای جبران نرخ بهره پایین پرداختی یا برای تحریک خریدار برای پرداخت وام درخواستی باشند. اوراق قرضهٔ قابل فروش معمولاً با قیمت‌های بالاتری نسبت به انواع دیگر اوراق قرضه (با تاریخ سررسید و نرخ سود یکسان)‌ مبادله می‌شوند زیرا از ارزش بیشتری نزد خریداران اوراق قرضه برخوردارند.

ترکیبات متفاوتی از این اختیارات قراردادی در انواع اوراق قرضه وجود دارند. هر یک از این اوراق از جهت اختیارات ذکر شده برای خرید، فروش و قوانین تبدیل‌پذیری با دیگری متفاوت می‌باشند.

اوراق قرضه آتی چیست؟

به‌طور کلی هیج استاندارد سفت و سختی برای این قراردادها در نظر گرفته نشده و آن‌ها می‌توانند بیش از یک انتخاب را در اختیار خریداران قرار دهند که این خود سبب ایجاد سختی در انتخاب بهترین اوراق قرضه می‌شود. در حالت کلی، سرمایه‌گذاران به نزد متخصصان اوراق قرضه می‌روند تا بهترین اوراق را برایشان با توجه به اهداف سرمایه‌گذاری‌شان انتخاب کنند.

قیمت‌گذاری اوراق بهادار

بازار، قیمت‌های این اوراق را با توجه به ویژگی‌های خاص آن‌ها تعیین می‌نماید. قیمت اوراق قرضه نیز به مانند سهام و یا هر دارایی مورد مبادله، به‌صورت روزانه و با ایجاد تفاوت در سطوح عرضه و تقاضا قابل تغییر می‌باشند. اما در پشت این قیمت‌گذاری‌ها منطقی وجود دارد.

تا به اینجا، ما فرض نمودیم که خریداران این اوراق،‌ آن‌ها را تا تاریخ سررسیدشان نگهداری می‌کنند. با وجود این که این تضمین به شما داده شده است که با نگهداری اوراق‌تان تا مهلت سررسید، اصل پول شما به همراه بهرهٔ تعیین‌شده به شما پرداخت می‌شود، شما مجبور نیستید که اوراق خود را تا تاریخ انتقضایش نگهداری کنید. در هر زمانی صاحب اوراق قرضه می‌تواند اوراق خود را در بازار عرضه نماید، بازاری که قیمت‌ها در آن‌ها می‌توانند دچار نوسان (و در برخی مواقع نوسانات شدید) شوند.

قیمت این اوراق با تغییرات رخ داده در نرخ بهره و اقتصاد کلان تغییر می‌یابند. زیرا در یک اوراق با نرخ بهره ثابت، صادرکننده متعهد شده است تا تا بهره را براساس ارزش اسمی آن اوراق پرداخت نماید. در اوراق قرضه‌ای با ارزش 1000 دلار و نرخ بهره 10 درصد سالیانه، صادرکننده موظف است تا سالانه 100 دلار به‌ازای هر ورق به خریدار پرداخت نماید.

فرض کنید که نرخ بهره عمومی در زمان انتشار این اوراق نیز 10 درصد می‌باشد، در همین زمان نرخ بهرهٔ اوراق قرضهٔ دولتی نیز برابر با 10 درصد می‌باشد.

برای یک سرمایه‌گذار تفاوتی بین سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت با اوراق دولتی وجود نخواهد داشت، زیرا هر دوی آن‌ها به‌ازای هزار دلار، سالانه 100 دلار سود می‌دهند.

حال مدتی بعد را در نظر بگیرید، دولت نرخ بهره را به 5 درصد تغییر داده است. در این زمان، اوراق دولتی به‌جای 100 دلار، تنها 50 دلار سود می‌دهند در حالی که میزان سود اوراق مشارکت تغییری نمی‌کند و در عدد 100 دلار باقی می‌ماند.

این تفاوت اوراق مشارکت را بسیار جذاب می‌کنند و در نتیجه؛ سرمایه‌گذاران باعث افزایش قیمت این اوراق به‌حدی می‌شوند که قیمت دارایی پایه با نرخ بهرهٔ کنونی برابر شود. در این مثال، قیمت اوراق ما تا 2000 دلار بالا خواهد رفت. در این حالت سود پرداختی این اوراق (که مبلغ 100 دلار بود)‌ برابر با 5 درصد ارزش اسمی اوراق می‌شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد قیمت اوراق قرضه می‌توانید از مطلب آموزشی «قیمت اعلام شده اوراق قرضه چیست؟» دیدن نمایید.

در حالتی دیگر، اگر نرخ بهره به 15 درصد افزایش یابد، سرمایه‌گذار می‌تواند از اوراق قرضه دولتی 150 دلار سود کسب کند، در حالی که در همین حالت نیز سود پرداختی اوراق مشارکت همان 100 دلار به‌ازای هر ورق قرضه می‌باشد. پس سرمایه‌گذار در این حالت مایل نمی‌باشد که با پرداخت 1000 دلار، 100 دلار به‌دست بیاورد.

این اوراق نیز تا جایی فروخته خواهند شد (و افت قیمتی خواهند داشت)‌ تا جایی که بهرهٔ پرداختی برابر با نرخ بهرهٔ کنونی (15 درصد) شود. پس قیمت سهام مشارکت در این حالت تا 666.67 دلار کاهش خواهد یافت.

عکس نرخ بهره

تغییرِ قیمت این اوراق همواره در جهت عکس نرخ بهره انجام می‌شود. زمانی که نرخ بهره بالا می‌رود،‌ قیمت این اوراق کاهش می‌یابند تا نسبت سود پرداختی این اوراق با نرخ بهره برابر شوند. عکس این حالت نیز صادق می‌باشد. در کاهش نرخ بهره، قیمت این اوراق افزایش می‌یابند تا میزان سود دریافتی برابر با نرخ بهره شود.

راه دیگری که برای فهم این مفهوم وجود دارد، در نظر گرفتن میزان بازدهی است که اوراق حین تغییر قیمت (و نه تغییر نرخ بهره) ارائه می‌دهند. برای مثال، اگر قیمت ها از 1000 دلار به 800 دلار کاهش یابند،‌ میزان بازدهی این اوراق به 12.5 درصد افزایش می‌یابد. این اتفاق رخ می‌دهد زیرا شما هنوز هم در حال دریافت 100 دلار سود می‌باشید. اما این بار به‌ازای یک اوراق 800 دلاری و نه یک اوراق 1000 دلاری. در حالت عکس نیز، در صورت افزایش قیمت اوراق به 1200 دلار، بازدهی آن به میزان 8.33 درصد کاهش خواهد یافت.

بازدهی تا تاریخ سررسید (Yield to Maturity – YTM)

بازدهی تا تاریخ سررسید یک اوراق قرضه راه دیگری برای در نظر گرفتن قیمت این اوراق می‌باشد. بازدهی تا تاریخ سررسید مقدار کل سودی است که توسط اوراق تا فرا رسیدن تاریخ سررسیدشان تولید می‌شود.

بازدهی تا تاریخ سررسید به‌عنوان یک بازدهی بلندمدت با نرخ سالانه محسوب می‌شود. به‌بیان دیگر، نرخ سود داخلی یک سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه است اگر سرمایه‌گذار این اوراق را تا تاریخ سررسیدشان تگهداری کند و تمامی سودهای پرداختی نیز به‌موقع پرداخت شده باشند.

بازدهی تا تاریخ سررسید یک محاسبه پیچیده اما کاربردی برای برآورد جذابیت یک اوراق در مقایسه با اوراق دیگر (که نرخ بهره و تاریخ انقضای متفاوتی نیز دارند) در بازار می‌باشد. فرمول «بازدهی تا تاریخ سررسید»‌ شامل محاسبه برای نرخ بهره در تساوی زیر می‌باشد. بیشتر سرمایه‌گذاران برای محاسبهٔ این نرخ از کامپیوترها بهره می‌برند.

Face Value  قیمت اسمی و Present Value قیمت کنونی اوراق می‌باشند.

همچنین می‌توانیم تغییرات پیش‌بینی‌شده در قیمت اوراق را در زمان تغییرات نرخ بهره با روشی به نام «حساسیت اوراق به تغییرات نرخ بهره – Bonds Duration» اندازه‌گیری کنیم. حساسیت اوراق به‌تغییرات نرخ بهره با تعداد واحد تغییرات در سال بیان می‌شود چون این معیار اندازه‌گیری اساساً به اوراق با کوپن صفر مربوط می‌باشد که duration آنها برابر است یا زمان سررسید اوراق.

برای اهداف کاربردی، «حساسیت اوراق به تغییرات نرخ بهره»‌ نشان‌دهندهٔ میزان تغییرات در قیمت اوراق با توجه به تغییری یک درصدی در نرخ بهره می‌باشد. ما این روش را برای کاربردی‌تر بودن، «حساسیت تعدیل‌شدهٔ اوراق در برابر تغییرات نرخ بهره»‌ نام‌گذاری می‌کنیم.

این نرخ می‌تواند برای تعیین میزان حساسیت قیمتی به تغییرات نرخ بهره در اوراق، یا میزان حساسیت یک سبد سهام (پورتفوی)‌ای که شامل تعداد زیادی از این اوراق است در برابر این تغییرات مورد محاسبه قرار گیرد.

به‌طور کلی، اوراقی با تاریخ انقضای طولانی مدت، همچنین اوراقی که نرخ بهرهٔ پایین‌تری دارند در برابر تغییرات نرخ بهره حساس‌تر می‌باشند.

نرخ حساسیت این اوراق به تغییرات نرخ بهره یک شاخص اندازه‌گیری خطی نمی‌باشد، این بدین معنی است که قیمت‌ها و نرخ‌ها در تغییر می‌باشند و همچنین خود این نرخ تغییرات زیادی می‌یابد. همرفتی (Convexity) رابطهٔ بین این نرخ و تغییرات دیگر را نشان می‌دهد.

مثال‌های واقعی از اوراق قرضه

اوراق قرضه نشان‌دهندهٔ تعهد وام‌پذیر به وام‌دهنده‌ها می‌باشد که باید در ازای این تعهد اصل پول را به‌همراه سود قیدشده به وام‌دهنده پرداخت کنند. اوراق قرضه توسط دولت‌ها، شهرداری‌ها و شرکت‌ها منتشر می‌شوند.

نرخ بهرهٔ این اوراق (نرخ کوپن)، اصل پول پرداختی و تاریخ سررسید هر یک از اوراق‌ها با یکدیگر متفاوت هستند تا بتوانند خواسته‌های هر دو طرف وام‌دهنده و وام‌پذیر را تأمین نمایند.

بیشتر اوراق قرضه‌های منتشرشده توسط شرکت‌ها شامل انتخاب‌هایی هستند که باعث افزایش و یا کاهش در میزان ارزش آنها می‌شود که تعدد این انتخاب‌ها خود مقایسه را برای افراد غیرحرفه‌ای دشوارتر می‌کند.

اوراق قرضه می‌توانند تا قبل از موعد سررسیدشان مورد خرید و فروش قرار بگیرند، بسیاری از آن‌ها در حال حاضر به‌صورت عمومی برای معامله شدن توسط کارگزارها لیست شده‌اند.

دولت‌ها اوراق قرضه‌شان را خودشان منتشر می‌کنند، اما انتشار اوراق قرضه شرکت‌ها توسط کارگزاری‌ها عرضه می‌شود. به همین دلیل اگر به سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه شرکت‌ها علاقه‌مند هستید، نیازمند ثبت نام در یک کارگزاری می‌باشید.

قیمت اوراق قرضه‌ای که نرخ کوپنی آن‌ها ثابت است، در شرایط متفاوت زمانی می‌تواند دچار نوسانات شدیدی شود و به همین دلیل این اوراق می‌توانند با توجه به شرایط بازار، از جذابیت بیشتر و یا کمتری برخوردار باشند.

فرض کنید که اوراق قرضه‌ای با نرخ کوپنی 5 درصدی با قیمت پایه 1000 دلار منتشر شده است. خریدار اوراق قرضه سالانه 50 دلار بابت هر ورق قرضه سود خواهد کرد. (این نکته را در نظر داشته باشید که بیشتر سود اوراق قرضه، نصف شده و به‌صورت شش ماهه پرداخت خواهند شد.). تا زمانی که هیچ مسئله‌ای، نرخ بهره را تحت تأثیر قرار ندهد قیمت این اوراق قرضه نیز در قیمت پایه‌اش ثابت خواهد ماند.

هرچند، اگر نرخ بهره شروع به کاهش کنند و نرخ کوپنی اوراق منتشر شده جدید 4 درصد باشد، اوراق اصلی ارزش بیشتری پیدا خواهند کرد.

سرمایه‌گذارانی که نرخ کوپنی بالاتری می‌خواهند باید مبلغ بیشتری را برای متقاعد کردن صاحب اوراق جهت فروختن اوراق به او بپردازد. قیمت افزایش یافته، بازدهی این اوراق را به زیر 4 درصد می‌آورد زیرا افراد اکنون باید پولی بیشتر از قیمت پایه را برای خرید هر ورق پرداخت نماید.

از سویی دیگر، اگر نرخ بهره افزایش پیدا کند و نرخ کوپنی اوراق به 6 درصد برسند، نرخ کوپن اولیه 5 درصدی دیگر جذابیتی نخواهد داشت. قیمت اوراق شروع به کاهش یافتن می‌کند و تا جایی پایین می‌رود که بازدهی آن به‌همان نرخ کوپنی 6 درصدی برسد.

بازار اوراق قرضه تمایل به حرکت در خلاف جهت نرخ بهره دارد زیرا اوراق قرضه در زمانی که نرخ بهره افزایشی است با تخفیف معامله شده و زمانی که نرخ بهره نزولی می‌باشند در بالاترین قیمت خود مورد معامله قرار می‌گیرند.

برای یادگیری موارد بیشتر می‌توانید از «درخت یادگیری» دیجی کوینر دیدن نمایید.