اوراق قرضه آتی چیست؟

اوراق قرضه آتی چیست؟

اوراق قرضه آتی (Futures) مشتقات مالی هستند که خریدار را مجاب می‌کند تا اوراق قرضه را در تاریخی مشخص و با قیمتی از پیش تعیین‌شده به فروش برسانند یا خریداری کنند. اوراق قرضهٔ آتی در بازار مبادلات آتی عرضه شده و از طریق یک کارگزاری خریدوفروش می‌گردند. «قیمت» و «تاریخ انقضا» اوراق قرضه در زمانی که اوراق قرضهٔ آتی فروخته یا خریده می‌شود تعیین می‌گردند.

اگر به طور اتفاقی با دیجی کوینر آشنا شده اید و هیچ اطلاعاتی در مورد اوراق قرضه ندارید پیشنهاد می‌کنیم قبل از مطالعه ادامه مطلب، مقاله «اوراق قرضه چیست؟» را مطالعه نمایید.

توضیحاتی در مورد اوراق قرضه آتی

اوراق قرضه آتی نوعی از توافق می‌باشند که بین دو طرف معامله انجام می‌شود. یک طرف خرید را قبول کرده، طرف دیگر توافق می‌کند تا دارایی پایه را با قیمت از پیش توافق شده در تاریخ معینی در آینده به فروش برساند. در روز تسویهٔ قرارداد آتی، فروشنده ملزم است تا دارایی را به دست خریدار برساند. دارایی پایه یک قرارداد آتی می‌تواند یک کالا یا یک ابزار مالی، مانند یک اوراق قرضه باشد.

نکات مهم اوراق قرضه آتی:

1. اوراق قرضه آتی قراردادهایی هستند که به خریدارشان این اجازه را می‌دهند تا این اوراق را با قیمتی از پیش تعیین شده و در تاریخی که امروز تعیین شده است خریداری نمایند.
2. یک اوراق قرضه آتی در کارگزاری‌های آتی خریدوفروش می‌شود. این خریدوفروش‌ها در قالب یک کارگزاری ارائه‌دهندهٔ خدمات خریدوفروش قراردادهای آتی انجام می‌گیرند.
3. اوراق قرضه آتی توسط معامله‌گران برای سود بردن از تغیرات قیمت اوراق قرضه یا برای حفظ ارزش دارایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
4. از اوراق قرضه آتی برای معامله‌گری و محافظت (از دارایی) در برابر تغییرات نرخ بهره استفاده می‌شود.

صندوق‌های سرمایه گذاری چیست؟

اوراق قرضه آتی توافقنامه‌هایی هستند که طی آن‌ها باید دارایی ذکر شده به دولت یا اوراق قرضه خزانه‌داری برسد. اوراق قرضه آتی توسط بازارهای آتی استاندارد می‌شوند و شایان ذکر است که این اوراق جزو یکی از بخش‌های بازار با نقدینگی بسیار بالا محسوب می‌شوند. یک بازار با نقدینگی بالا بدین معنی است که در آن بازار خریداران و فروشندگان زیادی وجود دارند، که این اجازه را به فعالان بازار می‌دهد تا جریانات معاملاتی‌شان به‌سرعت و بدون تأخیر انجام پذیرد.

از اوراق قرضه آتی برای محافظت، سفته‌بازی و یا کسب سود و یا خرید یک دارایی و فروش آن با قیمتی متفاوت و در بازاری متفاوت (که در انگلیسی به این عمل آربیتراژ اطلاق می‌گردد.) استفاده می‌شود. محافظت کردن (Hedging) به معنی سرمایه‌گذاری به‌صورتی است که باعث محافظت از سهام و اوراق خریداری شده گردد. سفته‌بازی به سرمایه‌گذاری در محصولاتی با ریسک بالا گفته می‌شود، که در قبال این ریسک زیاد سرمایه‌گذاران به دنبال کسب سود بالا نیز می‌باشد. (High Risk – High Reward). از خریدوفروش بلافاصله در بازارهای مختلف (Arbitrage) می‌توان در زمانی که تعادلی بین قیمت‌ها وجود ندارد و معامله‌گران مایل‌اند که با خریدوفروش هم‌زمان دارایی‌ها یا سهام به سود دست یابند، استفاده می‌گردد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد آربیتراژ می‌توانید از مطلب آموزشی «آربیتراژ چیست؟» دیدن نمایید.

وقتی دو طرف قرارداد با هم برای معاملهٔ اوراق قرضه آتی به‌توافق می‌رسند،‌ در واقع در مورد قیمت پرداختی خریدار و تاریخ تحویل دارایی توسط طرف فروشنده به توافق دست پیدا می‌کنند. برای مثال، در نظر بگیرید که فروشنده‌ای اوراق خزانه‌داری‌ای با تاریخ سررسید 30 ساله را به فروش رسانده است. او باید در تاریخ مشخص شده این دارایی را به خریدار تحویل نماید.

اوراق قرضه آتی می‌توانند تا تاریخ سررسیدشان نگهداری شوند، و یا قبل از رسیدن به تاریخ سررسید بسته شوند. بستن این اوراق قرضه آتی در هر زمانی (بسته به قیمت اوراق قرضه در آن زمان) می‌تواند منجر به سود یا زیان برای خریدار این اوراق شود.

اوراق قرضه آتی در کجا معامله می‌شوند؟

محل اصلی معاملات اوراق قرضه آتی، هیئت بازرگانی معاملات شیکاگو (Chicago Board of Trade – CBOT) می‌باشد که خود جزئی از بازار مبادلات شیکاگو (Chicago Mercantile Exchange – CME) می‌باشد. قراردادها معمولاً به صورت سه ماه و در چهار ماه مارس، ژوئن، سپتامبر و دسامبر منقضی می‌شوند. قراردادهای اوراق قرضه آتی این بازار ها شامل موارد زیر می‌باشند:

1. اسناد 13 هفته‌ای خزانه‌داری (13 – Week Treasury Bills. T-Bills)
2. اسناد خزانه‌داری 2 ساله، 3 ساله، 5 ساله و 10 ساله (Treasury notes – T-Notes)
3. اوراق آتی کلاسیک و فوق‌العادهٔ خزانه‌داری (Classic and Ultra Treasury Bonds, T-bonds)

اوراق قرضه آتی توسط یک سازمان نظارتی به نام «کمیسیون معاملات کالای آتی – Commodity Futures Trading Commission (CFTC)» مورد تنظیم و نظارت قرار دارند. از نقش‌های این کمیسیون می‌توان به اطمینان از انجام معاملات در وضعیتی منصفانه، مساوات و نظارت بر خروج‌های متداوم از بازار به‌همراه جلوگیری از کلاهبرداری اشاره نمود.

بورس مبادلات بازرگانی شیکاگو چیست؟

معاملات پُرریسک در اوراق قرضه آتی

قراردادهای آتی اوراق قرضه به معامله‌گر امکان معاملات پُرریسک با حرکات قیمتی و تعیین یک میزان حداقل قیمتی برای فروش در آینده را می‌دهد. (به این عمل در زبان انگلیسی Locking in the Price اطلاق می‌گردد. در این روش، خریدار و فروشنده در مورد یک قیمت حداقلی و بندهای قرارداد فروش با یکدیگر به توافق می‌رسند). اگر قیمت اوراق قرضه یک معامله‌گر پس از خرید او روبه‌افزایش بگذارد و در تاریخ انقضایش در قیمتی بالاتر از قیمت ذکر شده در اوراق بسته شود، معامله‌گر به سود دست یافته است. در این حالت،‌ معامله‌گر می‌تواند اوراق را دریافت نماید و یا با یک معامله فروش، معامله خرید خود را ببندد و از اختلاف قیمتی میان این دو معامله، کسب سود کند.

بالعکس، معامله‌گر می‌تواند قرارداد اوراق قرضه آتی خود را با پیش‌بینی این مهم که قیمت آن تا تاریخ سررسیدش افت خواهد نمود به فروش بگذارد. در اینجا نیز معامله‌گر می‌تواند پیش از سررسید اوراق، این قرارداد را معامله کند، بدین ترتیب خالص سود یا زیان معامله‌گر در حسابش لحاظ خواهد شد.

اوراق قرضه آتی پتانسیل تولید سودهای قابل‌توجهی را دارند زیرا قیمت آن‌ها می‌تواند توسط فاکتورهای گسترده‌ای نوسان کند، فاکتورهایی مانند تغییرات نرخ بهره، تغییر میزان تقاضا در بازار و شرایط اقتصادی موجود در جامعه، همگی بر روی قیمت این اوراق اثر گذارند. اما این نوسانات قیمتی اوراق قرضه آتی به‌مانند یک تیغ دو لبه عمل می‌کنند و می‌توانند باعث از بین رفتن بخش بزرگی از سرمایهٔ شخص سرمایه‌گذار نیز شوند.

اوراق قرضه و مارجین

بسیاری از اوراق قرضه با مارجین نیز معامله می‌گردند، این بدین معنی است که سرمایه‌گذار تنها باید بخشی از مبلغ کل مورد نیاز برای خرید این اوراق را به‌حساب کارگزاری واریز نماید. به‌عبارتی دیگر، معاملات بازارهای آتی معمولاً با استفاده از ضریب اهرمی بالا (High Leverage) انجام می‌گیرند و سرمایه‌گذار نیازی ندارد تا 100 درصد مبلغ یک معامله را برای ورود به آن معامله بپردازد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد مارجین می‌توانید از مطلب آموزشی «خرید با مارجین چیست؟» دیدن نمایید.

کارگزار مقداری پول تحت عنوان مارجین اولیه (پایه) (Initial Margin) از سرمایه‌گذار دریافت می‌کند. با وجود این که این مبادلات نیازمند مقدار مارجین حداقلی‌ای می‌باشند، اما میزان مارجین اولیه متناسب با سیاست‌های هر کارگزاری، نوع اوراق قرضه و میزان اعتبار معامله‌گر متفاوت می‌باشد. با این وجود، اگر قیمت اوراق قرضه آتی شروع به کاهش شدید کند، کارگزاری ممکن است معامله‌گر را مارجین کال (Margin Call – در حالتی رخ می‌دهد که طی آن، موجودی شما درحساب کارگزاری به‌سطحی کمتر از سطح تعیین‌شده توسط کارگزاری سقوط می‌کند.) کند. در این حالت معامله‌گر باید مبلغی پول را به حساب خود نزد کارگزاری واریز نماید. اگر این مبلغ واریز نگردد، کارگزاری این اختیار را دارد تا اوراق شما را نقد کرده و موقعیت معاملاتی شما را ببندد.

نکتهٔ مهم:  قبل از انجام معامله با مارجین، حتماً از مفاهیم این موضوع و پیامدهای آن اطلاعات کافی را کسب نمایید. کارگزاری‌ها اطلاعاتی را دربارهٔ مارجین حداقلی مدنظرشان را در سایت‌های خود قرار داده‌اند.

ریسک معامله کردن اوراق قرضه آتی برای هر دو طرف خریدار و فروشنده تقریباً بی‌نهایت است. این ریسک‌ها شامل تغییرات قیمتی بسیار شدید در بازهٔ زمانی بین تاریخ توافق و تاریخ سررسید این اوراق می‌باشد. همچنین استفاده از ضریب اهرمی (Leverage) نیز خود می‌تواند ضررهای احتمالی در این معاملات را تشدید نماید.

تحویل اوراق قرضه آتی

همان طور که پیش‌تر اشاره کردیم،‌ فروشندهٔ اوراق قرضه آتی می‌تواند اوراقی را که می‌خواهد به دست طرف خریدار برساند را انتخاب نماید. اوراقی که برای تحویل انتخاب می‌شوند را معمولاً «ارزان‌ترین اوراق قابل تحویل– Cheapest to Deliver   یا CDT» می‌نامند. این اوراق در آخرین تاریخ تحویل هر ماه تحویل می‌شوند. اوراق CTD ارزان‌ترین دارایی‌های مجاز برای راضی نمودن شخص مقابل به قبول بندهای قرارداد آتی به‌شمار می‌روند. از CTDها معمولاً برای معامله اوراق قرضه خزانه‌داری استفاده می‌شود. البته تنها از اوراقی که هنوز تاریخ سررسیدشان فرا نرسیده و یا دارای نرخ کوپنی معینی هستند می‌توان برای این منظور استفاده کرد.

نکتهٔ مهم: بسیاری از معامله‌گران اوراق قرضه آتی پوزیشن‌هایشان را پیش از زمان تحویل می‌بندند، در واقع بسیاری از کارگزاری‌های آتی از مشتریان درخواست می‌کنند تا موقعیت معاملاتی‌شان را پیش از فرا رسیدن موعد سررسید تغییر دهند.

فاکتورهای مهم در تعویض اوراق قرضه

اوراقی که تحویل می‌شوند طی یک سیستم تبدیلی بازار مبادلات مورد محاسبه قرار گرفته و استاندارد می‌شوند. از فاکتور تبدیلی برای برابر ساختن تفاوت در میزان نرخ کوپن و بهره منتجه در انواع اوراق تحویلی استفاده می‌شود. بهرهٔ منتجه بهره‌ای است که جمع‌آوری شده ولی هنوز پرداخت نگردیده است. اگر یک قرارداد بر روی نرخ کوپنی 6 درصد تأکید کرده باشد، فاکتور تبدیلی موارد زیر خواهد بود:

1. کمتر از 1 برای اوراقی با نرخ کوپنی پایین 6 درصد
2. بیشتر از 1 برای اوراقی با نرخ کوپنی بالای 6 درصد

قبل از این که معاملهٔ این قرارداد صورت گیرد، بازار، فاکتور تبدیلی هر اوراق قرضه را به‌صورت عمومی اعلام خواهد کرد. برای مثال، فاکتور تبدیلی 0.8112 بدین معنی است که این اوراق تقریباً برابر با 81 درصد یک اوراق قرضه با نرخ کوپنی 6 درصدی ارزش‌گذاری شده است.

قیمت اوراق قرضه آتی می‌تواند طبق تاریخ سررسید طبق فرمول زیر مورد محاسبه قرار گیرند:

قیمت = (قیمت اوراق قرضه آتی × فاکتور تبدیلی) + بهره منتجه

محصول این فاکتور تبدیلی و قیمت آتی این اوراق قرضه برابر با قیمت از پیش تعیین‌شده موجود در بازارهای آتی خواهد بود. (قیمت از پیش تعیین شده – Forward Price – به قیمتی تحویلی یک دارایی یا یک کالای پایه اطلاق می‌شود. طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر در مورد زمان پرداخت نیز به توافق می‌رسند.)

قیمت اعلام شده اوراق قرضه چیست؟

مدیریتِ پوزیشن‌های اوراق قرضه آتی

هر روز و پیش از تاریخ انقضا، موقعیت‌های خرید (buy) و فروش (sell) حساب معامله‌گران بازار به‌صورت بازار به بازار‌ (Market to Market – MTM) بررسی شده و طبق نرخ‌های کنونی تنظیم می‌شوند. (روش بازار به بازار – MTM – روشی جهت اندازه‌گیری ارزش منصفانه حساب‌ها و نوسانات دارایی‌ها و بدهی‌ها در طول زمان می‌باشد.). وقتی که نرخ بهره افزایش می‌یابد، قیمت اوراق قرضه شروع به کاهش می‌کنند، زیرا اوراقی با نرخ بهره ثابت در این حالت از جذابیت کمتری نسبت به اوراقی با نرخ بهرهٔ متغیر دارند. بالعکس، اگر نرخ بهره کاهش پیدا کند، قیمت اوراق قرضه افزایش پیدا می‌کند زیرا سرمایه‌گذاران برای خرید اوراق قرضه دارای نرخ بهره ثابت (که در این شرایط بازاری گزینه‌ای جذاب به‌شمار می‌آیند.) هجوم می‌آورند.

اوراق بهادار با درآمد ثابت چیست؟

برای مثال، اوراق قرضه آتی خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا را در روز اول در نظر بگیرید. اگر نرخ بهره در روز دوم افزایش یابد، ارزش این اوراق خزانه‌داری (Treasury Bonds, T – Bonds) کاهش می‌یابد. حساب مارجین خریداران آتی بدهکار می‌شوند تا این ضرر را منعکس نمایند. در همین زمان، حساب فروشندگان آتی به دلیل سود به‌دست آمده طی حرکت قیمتی بستانکار می‌شود. در حالت عکس، اگر نرخ بهره کاهش یابد،‌ قیمت این اوراق افزایش را تجربه می‌کنند،‌ حساب خریداران آتی سود کرده و حساب فروشندگان آتی بدهکار شده و زیان را تجربه می‌کنند.

مزایا:

1. معامله‌گران می‌توانند بر روی حرکات قیمتی اوراق قرضه برای مقدار تعیین شده در آینده، معامله کنند.
2. قیمت این اوراق می‌تواند نوسانات شدیدی را تجربه نماید که این خود به معامله‌گران این اجازه را می‌دهد تا سودهای قابل‌توجهی را به‌دست آورند.
3. معامله‌گران باید تنها درصد کوچکی از ارزش کل قراردادهای آتی را در ابتدای امر تأمین نمایند.

معایب:

1. ریسک ضررهای هنگفت با توجه به نوسانات قیمتی و استفاده از قابلیت مارجین در این معاملات وجود دارد.
2. در صورت کاهش قیمت از حد تعیین‌شده، معامله‌گران در خطر مارجین کال شدن قرار دارند و پس از آن باید مبلغی پول را برای جبران زیان به کارگزاری پرداخت نمایند.
3. همان گونه که استفاده از وام‌های مارجین می‌تواند سود را چند برابر کند، می‌تواند در چند برابر شدن زیان نیز تأثیر مستقیمی بگذارند.

مثال‌هایی واقعی از اوراق قرضه آتی

یک معامله‌گر تصمیم می‌گیرد تا یک قرارداد اوراق قرضه آتی خزانه‌داری (Treasury Future Bonds) با تاریخ سررسید 5 ساله با ارزش اسمی 100.000 دلار را خریداری نماید و این بدین معنی است که در تاریخ انقضای این قرارداد، 100.000 دلار به او پرداخت خواهد شد. معامله‌گر این خرید را با مارجین انجام داده و برای شروع و تسهیل معامله‌اش مبلغ 10.000 دلار را به‌حسابش در کارگزاری واریز می‌نماید.

قیمت اوراق قرضه خزانه‌داری برابر با 99 دلار است، که در مجموع برابر با 990.000 دلار آتی می‌باشد. در طی چند ماه بعدی، اقتصاد رشد کرده و شرایط اقتصادی بهبود می‌یابد و نرخ بهره شروع به افزایش کرده و قیمت این اوراق قرضه را به‌سمت پایین هُل می‌دهد.

در تاریخ سررسید، اوراق قرضه خزانه‌داری با قیمت 98 دلار یا  980.000 دلار آتی معامله می‌شود. معامله‌گر در این معامله به میزان 10.000 دلار ضرر را تجربه نموده است. اختلاف دو رقم نیز تسویه می‌گردد، بدین معنی که معامله اصلی (خرید) و معامله فروش از یکدیگر کسر شده و سود و زیان کسب‌شده در حساب سرمایه‌گذار در کارگزاری لحاظ می‌گردد.